1966, olej na płótnie , 131 cm x 251 cm, średni czas patrzenia 19,22 s.

Chciałbym malować stale z takim napięciem, jakie istnieje wówczas, gdy człowiek przeżywa najsilniejszą rozpacz lub radość, gdy umiera, gdy kocha, gdy rodzi się nowe życie.

T. Brzozowski

Tadeusz Brzozowski urodził się w 1918 roku we Lwowie, zmarł w 1987 roku w Rzymie. Był uznanym w Polsce i na świecie malarzem, absolwentem i późniejszym wykładowcą Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. O jego dziełach pisano, że to „sztuka najwyższej klasy, absolutnie niezrozumiała dla szarego człowieka i po prostu potworna jako koszmar”. Jego twórczość rozwijała się dynamicznie. Zaczynał od olejnych martwych natur i scen codziennych, następnie inspiracją dla niego stał się słynny teatr Kantora Cricot II i sztuka surrealistów. Dzieła Brzozowskiego charakteryzują się warsztatową doskonałością i ogromnym ładunkiem emocji. Malarz przyznawał się do licznych inspiracji współczesnym mu filmem (A. Kurosawa), muzyką (A. Panufnik) oraz technologią.

Interpretacja prac Brzozowskiego to wyzwanie nawet dla wprawnych historyków sztuki czy znawców epoki. W przypadku „Faworów” mamy do czynienia z abstrakcyjnymi, przeplatającymi się organicznymi formami o nieregularnej budowie. Zacznijmy zatem od tytułu, który jest „najkonkretniejszą” częścią dzieła. Artysta miał specyficzny stosunek do kwestii nazywania swoich prac; twierdził, że „[…] tytuł jest sztuczny, ale zawsze wiąże się z obrazem. Albo jest przeciwieństwem tego, co pokazuję, albo mówi wprost. Tytuł jest czymś, co łagodzi (chyba) powagę tych obrazów”. Zgodnie z definicją słownika języka polskiego, fawor to łaska, przychylność, życzliwość, względy. W mikroświecie tytułów prac Brzozowskiego pojawiają się także „Reprymenda”, „Meszt”, „Trotuar” czy „Fajerki”. Warto zatem zastanowić się nad relacją przytoczonych znaczeń z tym, co dzieje się na obrazie „Fawory”.

W przypadku tego dzieła nie występują obszary, które zdecydowanie przykuły wzrok badanych. Fiksacje są rozproszone, co może świadczyć o tym, że widzowie poszukiwali sensu poszczególnych elementów. Pojedyncze miejsca, na których skupiali się odbiorcy, znajdują się w centrum kompozycji.
W „Faworach” trudno jest wyznaczyć oś kompozycyjną, którą dałoby się porównać z kierunkami spojrzeń uczestników badania. Warto jednak zauważyć, że najdłużej przyglądano się partiom centralnym dzieła oraz temu, co znajduje się w lewym górnym rogu.

Można się tylko domyślać, co przedstawiają prezentowane poniżej detale, jednak warto zauważyć, że uwagę zwróciły elementy wyróżniające się niemal reliefową fakturą i ciemną barwą. Interesującym wydaje się zadanie pytania, dlaczego w dziele zanurzonym w czerwieniach i pomarańczach uwagę przykuwa głęboka oleista czerń? Być może odpowiedź odnajdziemy w animalistycznym kształcie, w jaki układają się wypukłe czarne linie. O obrazach Brzozowskiego mówiono, że „każdy może zobaczyć w nich to, co chce”.

O obrazie opowiada Anna Kroplewska-Gajewska

Każdy z nas patrzy na obraz trochę inaczej!

patrzy Joanna, artystka mal., lat 66
patrzy Krystyna, nauczycielka, lat 52
patrzy Krzysztof, fizyk, lat 40
patrzy Ola, uczennica, lat 9

Poprzedni
Tadeusz Kantor
„Multipart”

Następny
Jonasz Stern
„Chwila światła”

Site map

PROJEKT ZREALIZOWANY W RAMACH STYPENDIUM MARSZAŁKA WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO ORAZ STYPENDIUM MIASTA TORUNIA
opracowanie merytoryczne i graficzne: Łukasz Kędziora | fotografie dzieł z kolekcji: Krzysztof Deczyński | tłumaczenie i proofreading: Martyna Kowalska